بر اساس گزارش مؤسسات بازاریابی ارزش صنایع غذایی بالغ بر 600 میلیارد دلار است و حیات و بقای این صنعت تا حد زیادی در دست مصرف کنندگان، توزیع کنندگان، تولیدکنندگان و طراحان گرافیکی می‌باشد. البته می‌توان بسته بندی محصول و طراحی گرافیکی بسته بندی را یک صنعت کاملاً مستقل و تمام عیار دانست. آژانس های طراحی و تبلیغاتی چند ملیتی و خوش نامی همچون Landor، CBA و Coley Porter Bell طراحانی را به خدمت گرفته اند که برای هرچه محکم و قدرتمند تر شدن پایه های برند، از جادوی طراحی بسته بندی و برندسازی کمک می‌گیرند. بخش بسته بندی مجموعه سپیدارکارتن در حال رشد و پیشرفت است و با آغوش باز از طراحان خوش ذوق و زبده استقبال می‌کنیم.
اما این نکته را آویزه گوش خود کنید؛ برای موفق شدن در این صنعت پر رونق و رقابتی به چیزی بیش از یک جفت چشم خوب و بینا نیاز خواهید داشت. با ما همراه باشید تا به شما بگوییم برای خلق یک طراحی زیبا و چشم نواز باید از چه قوانینی تبعیت کنید.
۱. شفافیت و ساده گرایی
دفعه بعد که به سوپرمارکت رفتید، یک قفسه را انتخاب کرده و کمی در میان محصولات چیده شده در آن کنکاش کنید. به هر یک از محصولات نگاهی بیندازید و دو سوال خیلی ساده از خود بپرسید:
- این محصول چه مصرف یا کاربردی دارد؟
- این محصول از تولیدات کدام برند است؟
این بسته بندی نمونه ای بارز از یک طراحی ساده، شفاف و در عین حال متمایز و متفاوت است.
باید بتوانید در کمتر از ۴ ثانیه به این دو پرسش مهم و اساسی پاسخ دهید، اما خیلی زود متوجه خواهید شد که این کار دشوارتر از آن چیزی است که تصورش را می‌کردید. اما چرا ۴ ثانیه؟ مشتریان برای بررسی و ارزیابی هر یک از محصولات درون قفسه حداکثر ۴ ثانیه زمان صرف می‌کنند.
بدون تردید با محصولاتی مواجه می‌شوید که طومار بلند بالایی از مزایای محصول را پشت سر هم ردیف کرده اند اما نام برند واضح و آشکار نیست. یا بسته بندی هایی که ظاهری خوش آب و رنگ دارند اما نمی‌توان فهمید چه محصولی در دل آن جا خوش کرده است. گاهی اوقات هم به پاک کننده و شوینده هایی بر می‌خورید که بسته بندی آنها بیشتر به درد آبمیوه بچه ها می‌خورد.
یکی از بدترین نمونه های بسته بندی! این شوینده ها به شکل عجیبی خوشمزه به نظر می‌رسند و این قضیه می‌تواند بسیار خطرناک و مهلک باشد، شما این طور فکر نمی‌کنید؟ این بسته بندی مصرف کنندگان را گمراه می‌کند و نمی‌تواند خیلی صریح و واضح به مشتری اطلاع دهد که چه محصولی درون بسته بندی است.
ماهیت برخی از محصولات ایجاب می‌کند که بسته بندی شان مرموز باشد (کالاهایی از قبیل عطر، ادکلن و لوازم لوکس)، اما اگر مصرف کننده نتواند بفهمد چه محصولی درون بسته بندی است، به چه برندی تعلق دارد یا کاربردش چیست، سرنوشت آن محصول همچون راه رفتن بر روی لبه تیغ هراس آور خواهد بود و برند به خطر می‌افتد. اگر چنین روندی را در پیش بگیرید بسته بندی محصول شما در قفسه فروشگاه ها عملکرد ضعیفی خواهد داشت.
هیچ گاه قانون شماره ۱ طراحی بسته بندی را از یاد نبرید؛ وقتی پای محصول و برندتان به میان است باید کاملاً صریح و شفاف عمل کنید.
در این مقاله می‌توانید نکاتی را راجع به “بسته بندی خلاقانه” مطالعه کنید.
۲. صداقت
افرادی که در زمینه طراحی بسته بندی تجربه چندانی ندارند و در این صنعت تازه واردند، می‌کوشند تا محصول خود را به بهترین شکل ممکن به تصویر بکشند و برای رسیدن به این هدف از هیچ کاری مضایقه نمی‌کنند. به همین خاطر است که گاهاً با مواردی روبرو می‌شوید که طرح کلوچه ای آغشته به شکلات را بر روی بسته بندی خود یدک می‌کشند اما وقتی بسته بندی را باز می‌کنید، می بینید که یک بیسکوئیت شکلاتی معمولی خریده اید. یا مثلاً بر روی بسته بندی تصویر ماستی مملو از گیلاس های تازه و خوشمزه نقش بسته ولی در عالم واقعیت تعداد گیلاس هایی که نصیبتان می‌شود بسیار کمتر است. اگر محصولتان را 10 برابر بهتر از آن چه که هست به نمایش در آورید، مشتریان را فریب داده اید و در نهایت آنها از برندتان دلگیر و ناراحت می‌شوند و این یعنی کاهش حجم فروش و خراب شدن تصویر ذهنی مشتریان از برند شما.
شاید این محصول طعم مطبوعی داشته باشد اما تولید کننده با این بسته بندی مشتریان را گمراه کرده و به نوعی سرشان را کلاه گذاشته است.
در این برهه است که صداقت اهمیت می‌یابد. از دیدگاه مشتریان ایرادی ندارد، محصولی ساده و ارزان قیمت به آنها عرضه کنید اما باید با آنها صادق باشید و بگویید قرار است چه چیزی بخرند. بی شک آنها با کمی بهتر جلوه دادن محصول مشکلی نخواهند داشت اما اگر حد و مرزها را زیر پا بگذارید و محصولی را نمایش دهید که با محصول اصلی زمین تا آسمان تفاوت دارد، عصبانی و شاکی می‌شوند. به عنوان یک طراح وظیفه دارید که محصول را به نحو احسنت در معرض نمایش قرار دهید اما این نکته را در نظر داشته باشید که مصرف کنندگان انتظار دارند رفتاری درست و صادقانه در پیش بگیرید.
۳. صلاحیت و اعتبار
اصالت، شخصیت و در ذهن ها ماندگار شدن از ویژگی های مهم برندهای بزرگ و طراز اول و شاهکارهای طراحی بسته بندی به شمار می‌رود. دلیل این موضوع بسیار ساده و قابل درک است: صدها محصول در بازار وجود دارد که هر یک به نحوی می‌کوشند تا دل مشتریان را به دست آورده و نظر آنها را جلب کنند. اگر می‌خواهید حساب خود را از سایر رقبا سوا کنید و گوی سبقت را از آنها بربایید، چاره ای ندارید جز آن که متفاوت عمل کنید و صلاحیت و اعتبار خود را به رخ دیگران بکشید. از آنجایی که معتبر بودن در گروی خلاقیت و پویش است، نمی‌توان فرمول مشخصی برای آن تعریف کرد، مخصوصاً این روزها که مردم خود را در محاصره انبوهی از برندها با سر و شکلی بسیار زیبا و جذاب می‌بینند.
طراحی این بسته بندی از شاهکارهای شرکت Colin Porter Bell است و می‌توان آن را نمونه بارز بسته بندی معتبری دانست که بی تردید در خاطر مشتریان حک خواهد شد.
اگر بسته بندی محصول شما عادی و معمولی است باید به سبکی از طراحی روی آورید که چندان رایج و متعارف نیست در عین حال از استانداردهای بالای تصویری تبعیت کرده اند. به عنوان مثال اگر در طراحی تمامی بسته بندی ها تصویر به کار رفته است، شما از یک طراحی نمادین یا متن محور بهره بگیرید. اگر همه از چیدمان های افقی استفاده می‌کنند، شما به دنبال چیدمان های عمودی باشید. اگر تمامی طراحی ها به عصر حاضر تعلق دارند، شما طراحی های قدیمی را در دستور کار خود قرار دهید اما جذابیت و کیفیت ظاهری را از قلم نیندازید. جسور و گستاخ، متفاوت و متمایز باشید و برای الهام گرفتن به لیبل محصولات لوکس و تجملاتی نگاه کنید تا ایده هایی بکر و بدیع به ذهنتان خطور کند.
۴. تأثیر قفسه ای
از نقطه نظر فروشندگان، یک محصول هیچ گاه به تنهایی دیده نمی‌شود و نمی‌توان جزئیات را به نحو شایسته ای به تصویر کشاند. چرا که محصولات در چندین ستون و ردیف چیده می‌شوند و مصرف کنندگان با فاصله مشخصی قفسه ها را از نظر می‌گذرانند، در نتیجه ما طرحی را مشاهده می‌کنیم که در نتیجه کنار هم قرار گرفتن محصولات مختلف پدید آمده است. تا این یک طرح متفاوت و خاص نظر ما را به خود جلب می‌کند و تصمیم می‌گیریم از نزدیک نگاهی به آن بیندازیم. فروشندگان این جذابیت و تمایز محصول را اثر قفسه ای می‌نامند و معتقدند این مفهوم تأثیر بسزایی در فروش یک محصول ایفا می‌کند.
در واقع شما با وارد شدن به یک سوپر مارکت چنین تصویری می‌بینید. نخستین بار کدام محصول توجه شما را به خود جلب کرد؟
اثر قفسه ای را باید در طرح های خود لحاظ کنید و برای تست کردن آن می‌توانید جایگاه طراحی خود را در قفسه یک فروشگاه شبیه سازی کنید. (برای گرفتن نتایج مطلوب، بهتر است برای هر محصول چند ردیف و ستون در نظر بگیرید)
نکته: نتایج این آزمون شما را شگفت زده خواهد کرد – برخی از بهترین طراحی ها در دل قفسه ها و در میان سایر محصولات گم و از نظرها پنهان می‌شوند، اما گاهی اوقات یک طراحی ساده و بی آلایش در قفسه فروشگاه نماد و جلوه ای بی همتا می‌یابد.
۵. امکان توسعه و بسط دادن
با طراحی کردن بسته بندی به شیوه ای کاملاً مفهومی می‌توانید محصولات جدید را تحت پوشش قرار دهید. فرض کنید کار بسته بندی یک برند جدید را برعهده گرفته اید و این برند قرار است آب سیب تولید کند. پس از تلاش های شبانه روزی به همراه مشتری بر روی یک طرح خاص توافق می‌کنید. طرحی که عناصر اصلی آن در سیب خلاصه می‌شود و بسیار زیبا و چشم نواز به نظر می رسد. چند ماه بعد مشتری تصمیم می‌گیرد با همان برند آبمیوه ای با طعم گیلاس تولید و روانه بازار کند.
یک طرح بسته بندی خوب می‌تواند محصولات متنوعی را زیر بال و پر بگیرد، بی آن که چیزی از ارزش های تصویری و زیبایی هایش کاسته شود.
در چنین شرایطی ترس و دلهره بر شما مستولی می‌شود، چون بسته بندی اولیه شما منحصراً برای سیب و آب سیب طراحی شده و به هیچ عنوان نمی‌توان آن را به آب گیلاس تعمیم داد. به علاوه گیلاس خواص بی نظیری دارد که می‌بایست آن ها را به مشتری گوشزد کرد، اما تمامی این موارد با ایده های شما تناقض دارد. مشکل اینجا است که طرحتان قابل بسط نیست. برای این که در چنین بن بستی گرفتار نشوید باید به هنگام طراحی بسته بندی آینده نگر باشید. به عبارت دیگر می‌توانید طرح تصویری سیستماتیک را به راحتی تغیییر داده، اطلاعاتی را به آن بیفزایید و در نهایت مجموعه محصولات شما طرحی زیبا و در خور توجه در ذهن مخاطبین خلق کند.
۶. کاربردی بودن
کاربردی بودن طرح با ابعاد و شکل واقعی بسته بندی محصول سر و کار دارد. هر چه کالایی کاربردی تر باشد، فروش آن بیشتر خواهد بود – وقتی شرکت Heinz قوطی سس های کچاپ خود را به شکلی وارونه طراحی کرد، آمار فروش محصولاتش سر به فلک کشید.
شرکت Heinz توانست با یک ایده بکر و ناب نرخ فروش محصولات خود را در دوران بحران اقتصادی صنعت سس های کچاپ به اوج برساند.
کاربردی بودن مهم ترین عنصری است که در اغلب موارد طراحان آن را از قلم می‌اندازند چون مشتریان ترجیح می دهند روش هایی را در پیش گیرند که امتحان خود را به خوبی پس داده اند و چنین رویکردی راه را بر روی خلاقیت سد می‌کند. اما اگر خوش شانس بودید و فرصتی دست داد تا یک بطری، جعبه یا فنجان طراحی کنید، بر کاربردی بودن طرح بیش از پیش تأکید داشته باشید و کاری کنید که استفاده از محصول، حمل یا انبار کردن آن برای مصرف کنندگان راحت تر از هر زمان دیگری باشد.
کاربردی بودن می‌تواند به تنهایی بسیاری از چالش های طراحی بسته بندی را حل و فصل کند.
نتیجه گیری
طراحی بسته بندی یکی از گسترده ترین و پر رونق ترین شاخه های صنعت طراحی به شمار می‌رود و سردمداران این صنعت مدام در پی طراحان خوش فکری هستند که اصالت و فروش یک محصول را افزایش می‌دهند. بسته بندی آخرین پیامی است که مصرف کننده را هدف قرار می‌دهد و آخرین فرصتی است که در اختیار دارید تا او را متقاعد کنید، محصول شما را بخرد. وضوح و شفافیت، صداقت، صلاحیت و اعتبار و موارد دیگری که پیش تر بدان اشاره شد، نقش مهمی در طراحی بسته بندی ایفا می‌کنند، با این وجود می‌توان قوانین و عناصر بیشتری را در امر طراحی دخیل دانست.
اگر کار خود را تازه آغاز کرده‌اید، به شما توصیه می‌کنم شاهکار آژانس های خوش آوازه طراحی بسته بندی نظیر Dieline را دنبال کنید و یک رزومه کاری عالی برای خود بسازید.
به مبحث طراحی بسته بندی علاقمندید و نکاتی دارید که می‌توانید با ما در میان بگذارید؟ خوشحال می‌شویم در زیر همین مقاله و در قسمت دیدگاه ها با ما درمیان بگذارید.
